ΕΠΟ 20 Από τον 6ο αιώνα έως την πρώιμη αναγέννηση (συνοπτικά)

Οι εικαστικές τέχνες στη Δύση από τον 6ο έως και τον 11ο αιώνα


Χαρακτηριστικά τέχνης βαρβαρικών λαών


· Η νομαδική ζωή των πληθυσμών δεν επέτρεπε την ανάπτυξη μνημειακής αρχιτεκτονικής



· Η καλλιτεχνική δραστηριότητα αφορά φορητά αντικείμενα (όπλα, σκεύη κ.α.)

· Ανάπτυξη γεωμετρικών και φυτικών μοτίβων – πολύπλοκα σχέδια

· Αδυναμία απόδοσης της ανθρώπινης μορφής

· Τα σχέδια υπηρετούσαν συχνά τον εξορκισμό των κακών πνευμάτων ή την άσκηση μαγείας



Καρολίγγεια αναγέννηση


· Πρόοδος στα γράμματα και στις τέχνες την εποχή του Καρλομάγνου (768 – 814 μ.Χ.)

· Τάσεις επιστροφής στην παλαιοχριστιανική παράδοση της Ρώμης, ώστε ο Καρλομάγνος να φαίνεται διάδοχος των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.

· Σημαντικό κτίσμα, το ανακτορικό παρεκκλήσιο στο Aachen Γερμανίας (8ος αι.): κτίριο οκταγωνικό – περίκεντρο με τρούλο.




Οι στόχοι του καλλιτέχνη και η θέση του στη μεσαιωνική κοινωνία



· Στόχος του καλλιτέχνη ήταν να μεταφέρει στον θεατή με λιτό και κατανοητό τρόπο το μήνυμα του Ευαγγελίου. Δεν είναι ιδιαίτερα προικισμένο άτομο, σπάνια υπογράφει τα έργα του και παραμένει ανώνυμος



Ρομανικός ναός (11ος – 12ος αι.)





· Οι Νορμανδοί με την κατάκτηση της Αγγλίας φέρνουν έναν νέο οικοδομικό ρυθμό, γνωστό ως νορμανδικό ή ρομανικό.

· Κτίρια μεγάλων διαστάσεων από πελεκητό λίθο. Οι ρομανικοί ναοί επιβάλλονται με τον όγκο

· Αφετηρία του ρομανικού ναού είναι η τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική με ή χωρίς εγκάρσιο κλίτος.. Ενας περιμετρικός ημικυκλικός διάδρομος βρίσκεται γύρω από το ιερό, δευκολύνοντας την πρόσβαση των προσκυνητών στα ιερά λείψανα που φυλάσσονταν στο ναό.

· Γύρω από τον περιμετρικό διάδρομο χτίζονται πολλά παρεκκλήσια, όπου μπορούσε να τελείται μία ιεροτελεστία ανεξάρτητη από τη λειτουργία του ναού.

· Ογκώδεις και ισχυροί πεσσοί κατά μήκος της εκκλησίας που συνδέονται μεταξύ τους με εγκάρσια ενισχυτικά τόξα (νευρώσεις.)

· Οι πεσσοί συνδέονται και με νευρώσεις που διασταυρώνονταν διαγώνια.

· Ο θόλος που προκύπτει ονομάζεται σταυροθόλιο με νευρώσεις

· Το Μοναστήρι του Cluny είναι το σπουδαιότερο ρομανικό μνημείο


Διάκοσμος ρομανικών ναών



· Θέματα της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης αλλά και της Αποκάλυψης αποτελούσαν τον τοιχογραφικό διάκοσμο των ναών.

· Ο καλλιτέχνης αποφεύγει τις λεπτομέρειες

· Γλυπτός (και συνήθως χρωματισμένος) διάκοσμος στους πυλώνες και στα κιονόκρανα

· Οι πυλώνες είναι οι μεγαλοπρεπείς θύρες της πρόσοψης και πλαισιώνονται από ζεύγη κιόνων που συνδέονται με τόξα διακοσμημένα με γεωμετρικά και φυτικά κοσμήματα.

· Τα κιονόκρανα διακοσμούνταν με μορφές ζώων, φανταστικών τεράτων ή μυθολογικών όντων, αλλά και με θέματα της Αγίας Γραφής ή και της σύγχρονης ζωής



Η ρομανική αρχιτεκτονική στην Ιταλία (10ος –11ος αι.)



· Τα ιταλικά αρχιτεκτονήματα χαρακτηρίζονται από χάρη και την ευχάριστη πολυχρωμία των προσόψεων

· Οι ναοί διατηρούν τον τύπο της παλαιοχριστιανικής βασιλικής.

· Στοιχεία λομβαρδικά, βυζαντινά, ρομανικά, αραβικά και μιμήσεις παλαιοχριστιανικών ρωμαϊκών κτιρίων διαμορφώνουν το τοπικό ύφος.



Οι ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώνουν τις διαφορές ανάμεσα στον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση.



Ο Μεσαίωνας είναι η περίοδος ανάμεσα στην Αρχαία και τη Νεότερη Ιστορία. Τα χρονικά του όρια δεν είναι καθορισμένα. Οι περισσότεροι ερευνητές παρ’ όλα αυτά δέχονται ως αρχή του για την Ευρώπη την κατάλυση του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους το 475 π. Χ. . Συχνά του αποδίδεται ο χαρακτηρισμός «Σκοτεινοί Αιώνες», γιατί ήταν περίοδος αναταραχών, πολιτισμικής παρακμής. Επιπλέον θεωρείται «σκοτεινή περίοδος» επειδή δεν υπάρχουν πολλές ιστορικές πηγές ώστε να τη φωτίσουμε επαρκώς. Από την άλλη μεριά η Αναγέννηση είναι η μεγάλη πνευματική και καλλιτεχνική δραστηριότητα που πραγματοποιήθηκε στη Δυτική Ευρώπη το 15ο και 16ο αιώνα και χαρακτηρίζεται από τη στροφή προς τη μελέτη της ελληνορωμαϊκής Αρχαιότητας και από ορθολογισμό.

Ο Μεσαίωνας αντιπροσωπεύει μια διαφορετική αντίληψη για τον κόσμο και την τέχνη απ’ την Αναγέννηση και αυτό οφείλεται στις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, που επικράτησαν. Η Μεσαιωνική ιστορία είναι περίοδος πολέμων, επιδρομών, λεηλασιών και ανασφάλειας. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διαλύεται και εμφανίζονται νέοι λαοί, Οστρογότθοι, Βησιγότθοι, Φράγκοι, Αγγλοσάξονες κ. ά.. Η τέχνη τους θα ενωθεί με την ελληνορωμαϊκή και έτσι θα δημιουργηθεί η δυτικοευρωπαϊκή. Όμως οι συνεχείς συγκρούσεις επιφέρουν παρακμή στο εμπόριο και τη βιοτεχνία, ενώ κέντρο βάρους της οικονομίας γίνεται η γεωργία. Σιγά σιγά αναπτύσσεται το φεουδαρχικό σύστημα. Την ανώτατη κοινωνική τάξη αποτελούν οι ευγενείς και οι φεουδάρχες και πλάι τους βρίσκονται οι εκκλησιαστικοί αξιωματούχοι. Ο απλός λαός εργάζεται για να εκτελέσει τις διαταγές του άρχοντα ή για να υπηρετήσει την εκκλησία. Οι τέχνες, οι επιστήμες και τα γράμματα παρακμάζουν. Η γνώση είναι ατελής και εμπειρική και σε όλους τους τομείς επικρατεί το σχολαστικό, θεολογικό πνεύμα. Κέντρα της μάθησης και της τέχνης γίνονται τώρα τα μοναστήρια. Ο καλλιτέχνης του Μεσαίωνα δεν έχει υψηλή κοινωνική θέση. Θεωρείται ένας απλός τεχνίτης και συχνά δεν υπογράφει τα έργα του. Η μεσαιωνική τέχνη υπηρετεί τη θρησκεία και τους φεουδάρχες και μεταφέρει το μήνυμα του Ευαγγελίου ή ιστορικά γεγονότα.

Κάτι φαίνεται να αλλάζει την περίοδο της Αναγέννησης. Αναπτύσσονται οι πόλεις και ανθίζει το εμπόριο, η βιοτεχνία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η συσσώρευση του πλούτου ευνοεί τη μεσαία αστική τάξη. Οι έμποροι, οι βιοτέχνες και οι τραπεζίτες προσπαθούν να αφομοιωθούν με τους παλαιούς φεουδάρχες και γίνονται οι προστάτες των τεχνών (π. χ. οι Μέδικοι). Οι νέες συνθήκες απαιτούν ορθολογική οργάνωση της εργασίας και αυτό μεταφέρεται στην επιστήμη και την τέχνη. Πραγματοποιούνται νέες ανακαλύψεις και η πρόοδος των μαθηματικών και της ανατομικής μελέτης του ανθρώπινου σώματος προσφέρουν εφόδια στους καλλιτέχνες. Οι δημιουργοί ενδιαφέρονται να αποδώσουν την τρίτη διάσταση και να απεικονίσουν ρεαλιστικά τη φύση και τον άνθρωπο. Η εκκλησία βέβαια παρέμενε ισχυρή και η θρησκευτική θεματολογία κυριαρχεί, αλλά η ευημερία τόνωσε την αυτοπεποίθηση του ανθρώπου. Άρχισε να νιώθει κυρίαρχος του κόσμου και υπερήφανος για τα έργα του. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα ο αναγεννησιακός καλλιτέχνης προβάλει την προσωπικότητά του, βάζει υπογραφή στα έργα του και απολαμβάνει την κοινωνική καταξίωση.